Cultuur, do's and don'ts
Ethiopiers worden vaak omschreven als attent en zorgzaam, bescheiden, zachtaardig en niet-confronterend. Dit valt vooral op in hun grote tolerantie ten aanzien van allerlei (persoonlijke) ongemakken. Zo zullen Ethiopiërs zichzelf bijvoorbeeld helemaal wegcijferen om het hun gasten zo veel als mogelijk naar hun zin te maken of hen tegemoet te komen, ook al hebben ze hier eigenlijk helemaal niet de middelen voor. Sommigen schrijven deze onbaatzuchtige houding toe aan 'yilugnta', een soort onzelfzuchtige bezorgdheid ten aanzien en ten voordele van anderen.
Van Ethiopiërs wordt verder ook wel eens gezegd dat ze zelden uitdrukking geven aan negatieve emoties zoals aggresie of onstumigheid om ongepast gedrag te voorkomen. Ze worden daarom doorgaans ervaren als vrij geduldig en soms eerder passief zolang ze niet in een situatie gedwongen worden waarin ze niet anders kunnen dan te reageren.
Het geduld en stoïcisme binnen de Ethiopische cultuur kan volgens insiders gelinkt worden aan het feit dat de bevolking er doorgaans zeer gelovig is (Orthodox Christelijk en Islam). Vele zaken, problemen en levensgebeurtenissen worden vaak toegeschreven aan het lot, dat door God zelf bezegeld is of wordt. Als gevolg klagen de mensen minder en ligt de oplossing in het gebed.
Wanneer we Ethiopië in de hoorn van Afrika bezoeken en opgaan in deze rijke cultuur, geschiedenis en gewoontes, dan kan het best confronterend zijn om de grote tegenstellingen van dit land te zien: van hele rijke mensen die toegang hebben tot heel wat werterse luxe tot een zeer grote groep van zeer arme, gelovige mensen die leven in soms erg primitieve omstandigheden. Van de prachtige natuur tot de enorme droogte en uitdagingen inzake klimaat. Als je dit al weet, beseft en aanvaardt voor je vertek, kan je ter plaatse misschien meer genieten van en begrip hebben voor alles wat je ziet, ruikt, proeft en hoort en dit met je 'Ethiopische' bril op.
We willen je hieronder alvast een beetje thuisbrengen in de Ethiopische 'way of life', cultuur en etiquette met een lijstje van belangrijke do's & don'ts. Het is altijd goed om ze op voorhand min of meer te kennen en er rekening mee te houden, bijvoorbeeld met het oog op een toekomstige rootsreis.
Do's:
- Ethiopiërs stellen het op prijs als je een paar woorden Amhaars probeert te spreken. Engels is de tweede officiële taal. Italiaans en Frans worden soms ook gebruikt, maar eerder in de zakenwereld.
- Spreek een Ethiopiër aan met ato (mijnheer), woizero (mevrouw) of soizerit (mejuffrouw), gevolgd door de eerste van de twee achternamen. Bij een schriftelijke aanspreking volgt ook nog de tweede achternaam, en dat is de naam van de vader.
- Probeer tijdens etentjes of feestjes rekening te houden met of tenminste interesse te tonen in de vele vastendagen waar de orthodoxe Ethiopiër zich aan moet houden. Vaste vastendagen zijn woensdag en vrijdag en de periode van veertig dagen voor het Ethiopisch Pasen.
- Iemand begroeten doe je uitgebreid, niet vluchtig en met het nodige respect. Je begint met de oudsten en zo ga je het rijtje af naar de jongsten.
- Je begroet vreemden door hen de rechterhand of beide handen te geven terwijl je oogcontact maakt. Je geeft best geen stevige handdruk wegens te assertief, dus eerder een luchtige.
- Mannen begroeten elkaar door elkaar naar zich toe te trekken en mekaar een paar keer met de hand op de rug te kloppen. Vrouwen omhelzen familie en bekenden en geven drie of meerdere kussen wanneer ze elkaar een langere tijd niet gezien hebben. Bij oudere mensen maak je een lichte buiging of hou je het hoofd ietsje naar beneden. Soms wordt de hand gekust, als teken van respect. Een formele begroeting in het Amhaars is “Tena Yistilin” (Moge God je gezondheid geven) terwijl bij een meer casual begroeting zeg je “Salam” (hallo).
- Probeer voorwerpen met je rechterhand of met beide handen aan te nemen of door te geven, en zeker niet met de linkerhand. Dit geldt ook bij cadeautjes en die open je niet ter plaatse maar achteraf.
- Even rechtstaan als een voornaam persoon de ruimte binnenkomt, is een teken van beleefdheid. Ook een aanbod of een cadeautje wordt uit beleefdheid niet meteen aanvaard, pas na een paar keer aandringen.
- Ethiopiërs gaan soepel om met tijd. Je hoeft niet stipt op tijd op je afsraak te zijn maar heel erg veel te laat komen wordt zeker niet geaccepteerd.
- Als je iemand uitnodigt voor een etentje op restaurant, dan ben jij het die de rekening betaalt.
- Binnen de ethiopische cultuur worden kinderen steeds opgepakt en uitgebreid geknuffeld als begroeting en uit bewondering. Wees dus gewaarschuwd!
- Het huis van een Ethiopiër is meteen ook de plaats waar hij of zij bidt dus wees proper en respectvol en doe je schoenen uit voor je binnengaat.
- Als gast krijg je bij aankomst steevast een drankje aangeboden, koffie of thee is heel populair. Dit sla je niet af! Een traditionele koffieceremonie duurt al snel een uur dus plan hiervoor voldoende tijd bij een bezoek.
- wanneer je iemand's huis bezoekt, wordt je bijna altijd verwacht om er mee te eten. Dit wijgeren wordt beschouwd als uitermate onbeleefd. Je moet al een erg goede reden hebben om een aangeboden maaltijd af te slaan, en dan nog met grote beleefdheid, nederigheid en dankbaarheid.
- Je wast je handen voor je aan tafel gaat. Soms wordt er een waskom met water aan tafel gebracht voor de gasten.
- Gasten worden gevraagd om plaats te nemen, dan pas zal de heer of vrouw des huizes gaan zitten. Er volgt een gebed voor elke maaltijd.
- Je eet met de rechterhand uit een schotel, gebruik makend van je vingers en eventueel van 'injera', een soort deegpannenkoek. Gasten worden soms het beste stukje vlees of eten in de mond gestopt als teken van respect. Je laat dit best gebeuren met een glimlach.
- Ethiopische moslims eten geen varkensvlees en drinken geen alcohol. Sommige gelovige christenen laten eveneens alcohol aan hen voorbij gaan.
- Eten meenemen wanneer je ergens op bezoek gaat in Ethiopië wordt erg geaprecieerd alsook het afgeven van een relatiegeschenkje uit je thuisland (let op met alcohol).
- Geld geven wordt gedaan en wordt soms ook verwacht van de rijkeren tegenover de armeren.
- Spreek over de 'Ethiopische' natie en cultuur en niet zozeer over de Afrikaanse landen en culturen in het algemeen. Hun cultuur is niet doorsnee Afrikaans.
- Kleding is belangrijk en dus raden we je aan om voldoende aandacht te besteden aan je kleding en je voorkomen tijdens je reis. Ethiopiërs doen zelf hun best om er goed gekleed en goed verzorgd uit te zien. Er is weinig begrip voor westerlingen die zich te casual kleden of vuile, versleten kleding dragen.
- Als je foto's van mensen neemt, vraag je altijd eerst advies van lokale gidsen die je thuisbrengen in wat kan en wat niet. En vraag zeker ook eerst toestemming indien foto's nemen kan.
- Fooien geven is mogelijk. De werknemers in restaurants en hotels verdienen zeer weinig. Je kunt aan de armoede in het land geen einde maken, maar wel zorgen dat degenen die iets voor je doen of je goede service geven een goede fooi krijgen. In eetgelegenheden kun je een fooi achterlaten tot 10 % van het te betalen bedrag. Ook chauffeurs van taxi's en busjes, gidsen en mensen die op straat een dienst verlenen, kan en mag je een extra'tje geven.
- Stel je steeds vriendelijk, beleefd, rustig en bescheiden op. Men houdt ook ginder niet zo van arrogantie.
Don'ts:
- Wees niet te direct in een gesprek. Onze manier van vragen stellen wordt als erg direct ervaren door Ethiopiërs. Zij geven niet toe dat ze iets niet weten en durven ook geen nee te zeggen. Wees ook voorzichtig bij het aanspreken van Ethiopiërs op fouten of problemen. Ze zijn daar gevoelig aan. Te veel pushen wordt niet geapprecieerd en heeft vaak een omgekeerd effect.
- Wees niet onrespectvol over hun geloof, welke religie men ook aanhangt. Dit wordt als zeer grof en erg kwetsend ervaren.
- Bedelende kinderen zie je maar al te vaak in het straatbeeld. Geld geven gaat het probleem niet oplossen en de groep bedelende kinderen gaat binnen de kortste keren aanzwellen tot een massa-event dat volledig uit de hand kan lopen. Niets geven is ook erg moeilijk dus geef eventueel wat (gedroogd) fruit of eten. Als kinderen veel geld binnen brengen, zullen ouders hen niet meer naar school sturen en hen verder laten bedelen. Dit gaat hen op lange termijn dus helemaal niet vooruit helpen. Voor bedelende ouderen en invaliden kan je een uitzondering maken omdat zij echt niet in staat zijn een inkomen te vergaren en een sociaal vangnet is er zo goed als onbestaande.
- Geef niet te veel kritiek op de tekortkomingen of ontwikkelingsachterstand in het land. Het is niet dat men ergens niet meteen toegnt tot heeft, dat men onderontwikkeld of ongeletterd is. Het is en blijft een enorm fier volk ondanks alle uitdagingen. Ga er ook niet zomaar van uit dat iedereen ongeletterd, uitgehongerd en verarmd is, en dat er onophoudelijk 'grote hongersnood' heerst in het land. De laatste hongersnood dateert van 1980 en de veralgemening met de stereoptiepe 'uitgehongerde afrikaantjes' shockeert hen.
- Vermijd geklaag, stemverhogingen zoals roepen en tieren en het publiekelijk tonen van je kwaadheid of frustraties over futuliteiten. Ethiopiërs zijn doorgaans erg tolerante en ingetogen mensen die zelden of nooit een scène zullen maken wanneer iets hen ergert.
- Praat liever niet over politiek wanneer het onderwerp op tafel komt maar luister liever naar wat men te zeggen heeft.