Cultuur, do's and don'ts

In het algemeen is Zuid-Afrika een prachtig en vrij westers land waarin heel wat gewoontes hetzelfde zijn als bij ons, in Europa. Een aantal stammen hebben echter andere traditionele gewoontes zoals de Zulu en Swazi stammen, waar het bijvoorbeeld de gewoonte is om uit respect voor ouderen het hoofd te buigen bij ontmoeting. Niet uit verlegenheid of desinteresse, maar als teken van respect. De Zuid-afrikanen staan bekend als erg warme en gastvrije mensen. 

Wanneer we Zuid-Afrika bezoeken en opgaan in deze rijke cultuur en gewoontes, dan kan het best confronterend zijn om de grote tegenstellingen van dit land te zien: van hele rijke mensen die toegang hebben tot alle westerse luxe tot de zeer arme mensen die leven in soms erg primitieve omstandigheden naar onze normen. Als je dit al weet, beseft en aanvaardt voor je vertekt, kan je ter plaatse misschien meer genieten van en begrip hebben voor alles wat je ziet, ruikt, proeft en hoort en dit met je 'Rainbow Nation' bril op.  

Daarom willen we je hieronder alvast een beetje thuisbrengen in de Zuid-Afrikaanse 'way of doing things', cultuur en etiquette met een lijstje van belangrijke do's & don'ts. Het is altijd goed om ze op voorhand min of meer te kennen en er rekening mee te houden, bijvoorbeeld met het oog op een toekomstige rootsreis.

Do's:

• Je begroet iemand onmiddellijk en met het nodige respect. Je geeft een hand, een knikje met het hoofd en dat met een glimlach op het gezicht. Elkaar vriendelijk begroeten bij het passeren op straat is gebruikelijk. Een knuffel of omhelzing kan wanneer je elkaar heel goed kent. Je vraagt daarna hoe het met hem of haar gaat, hoe het met de gezondheid is. 
• Je spreekt iemand aan met mevrouw of meneer, gevolgd door de familienaam totdat je de toestemming krijgt om hem of haar met de voornaam aan te spreken. Vooraanstaanden worden aangesproken met hun titel. 
• Ouderen benader je ten alle tijde met het hoogste respect, in elke situatie. 
• Mocht je van plan zijn zelf met de wagen te rijden, let er dan op dat er in Zuid-Afrika aan de linkerkant van de weg gereden wordt. Het weggennet is goed in orde en de wegwijzers tonen je vlot waar je naartoe kan. Let wel: een internationaal rijbewijs is in Zuid-Afrika niet verplicht, maar wordt wel sterk aangeraden. Dit kan je bekomen bij de gemeente waar je ingeschreven bent. 
• Een bezoek aan (één van de) townships doe je gepland en met ervaren gidsen. Niet alleen is dit veiliger, je krijgt er ook een hele hoop extra informatie bij die je anders zou missen. Ook verhalen van locals en een bezoekje aan speciale plekken horen er op die manier bij. 
• op lokale marktjes kan je proberen iets van de prijs van je souvenirs af te snoepen. Dit wordt niet als onbeleefd of 'not done' ervaren en hoort een beetje bij de hele winkelbeleving op de lokale markten. 
• Kleding is belangrijk en dus raden we je aan om voldoende aandacht te besteden aan je kleding tijdens je Zuid-Afrika reis. Afrikanen doen zelf hun best om er goed gekleed en goed verzorgd uit te zien. Er is weinig begrip voor westerlingen die zich te casual kleden of vuile, versleten kleding dragen, vooral op het meer traditionele platteland.
• Fruit is er heerlijk, overvloedig en tegen lage prijzen te verkrijgen. Dus laat je gaan! 
• begrip en medeleven tonen voor de moeilijke situatie waarin het land zich bevindt, wordt erg geapprecieerd. 
• Relatiegeschenken kunnen maar niet bij een eeste ontmoeting. Men verwacht ze niet echt tijdens een eesrte bezoek. Daarna kan het wel.
• Willen mensen je een klein geschenkje geven, bijvoorbeeld tijdens een bezoek? Voel je dan niet schuldig om iets aan te nemen van iemand die armer is want daarmee beledig je juist degene die jou iets wil geven. Neem de gift beleefd aan, met beide handen terwijl je lichtjes het hoofd buigt als teken van appreciatie en respect. Zorg dat je zelf altijd een aantal kleine relatiegeschenkjes op zak hebt die je op jouw beurt kan afgeven. Het gaat hier meer om het gebaar van de uitwisseling. Je kan een cadeautje onmiddellijk openen, dit wordt niet beschouwd als onbeleefd. 
• Wisselgeld, eten dat op tafel staat ... neem je aan met de rechterhand. Met deze beleefde manier van aanpakken, zeg je al dank je wel. Locals zijn niet altijd gewoon om dankjewel uit te spreken, ze drukken het vaak eerder uit met lichaamstaal of een andere geste. Het kan dus voorkomen dat je hun subtiele manier van dankjewel zeggen mist door cultuurverschillen.
• Respeceer de hierarchie, die is belangrijk en bepalend binnen de Zuid-Afrikaanse cultuur. 
• Als je foto's van mensen neemt, vraag je altijd eerst advies van lokale gidsen die je thuisbrengen in wat kan en wat niet. En vraag zeker ook eerst toestemming indien foto's nemen kan. Op drukke plaatsen waar veel toeristen komen moet je soms betalen aan degene die zich in klederdracht laat fotograferen. In afgelegen gebieden vindt men het vaak juist leuk om op de foto te gaan. Je kan hen de foto ook meteen laten zien, wat soms leidt tot leuke, ludieke reacties van de locals. 
• Leer minstens enkele woorden en zinnen Zuid-Afrikaans of in de dialecten van de streek die je gaat bezoeken, zoals begroetingen en dankjewel. Meer is natuurlijk nog beter. 
• Fooien geven is graag gezien. De werknemers in restaurants en hotels verdienen weinig. Je kunt aan de armoede in het land geen einde maken, maar wel zorgen dat degenen die iets voor je doen of je goede service geven een goede fooi krijgen. De richtlijn is hier 1 euro fooi per reiziger per dag voor het personeel en chauffeurs van hotels, chauffeurs. In eetgelegenheden kun je een fooi achterlaten tot 10 % van het te betalen bedrag. Ook chauffeurs van taxi's en busjes, gidsen en mensen die op straat een dienst verlenen, verwachten een extra'tje. Betaal achteraf, nooit vooraf!
• Stel je steeds vriendelijk, beleefd en bescheiden op. Men houdt ook ginder niet zo van arrogantie.

Don'ts:

• Bedelende kinderen zie je maar al te vaak in het straatbeeld. Geld geven gaat het probleem niet oplossen en de groep kinderen gaat binnen de kortste keren aanzwellen tot een massa-event. Niets geven is erg moeilijk, geef eventueel wat fruit of eten. Als kinderen veel geld binnen brengen, zullen ouders hen niet meer naar school sturen en hen laten bedelen. Dit gaat hen op lange termijn dus helemaal niet vooruit helpen. 
• Voor bedelende ouderen en invaliden kan je een uitzondering maken omdat zij echt niet in staat zijn een inkomen te vergaren en een sociaal vangnet is er zo goed als onbestaande. 
• Presenteer je gasten geen kopje koffie aan het begin van het bezoek, maar op het einde van een maaltijd. In het eerste geval kunnen ze het gevoel krijgen dat je hen beu bent en hen graag wil zien vertrekken. Een kopje thee wordt aangeboden als vieruurtje. 
• Het aperitieven voor een dineetje neemt hel wat tijd in beslag. Bij een etentje dat start om 7 uur 's avonds kan het zijn dat de braai pas na 10 uur wordt aangestoken. Hou daar rekening mee en wees geduldig. 
• In sommige etnische bevolkingsgroepen worden bepaalde gebaren met de linkse hand als onbeleefd ervaren. 
• je wijst niet met de vinger, en ook niet met je bestek tijdens een etentje. Dit is er erg onbeleefd.
• Praat liever niet over politiek, apartheid of misdaad. Het klimaat en sport zijn betere gespreksonderwerpen. Let erop dat de multiculturele samenstelling van de Zuid-Afrikaanse bevolking een zeer gevoelig onderwerp is in Zuid-Afrika.Over deze onderwerpen wordt niet zomaar met iedereen gediscuteerd, enkel met hechte vrienden,en dan nog. Dus als het thema aan de orde komt, ben je best erg voorzichtig en gematigd in je uitspraken want als buitenlander kan je de historisch gegroeide situatie onmogelijk voldoende begrijpen. 
• Probeer niet kwaad ite worden n het bijzijn van anderen en laat zien dat je je emoties goed onder controle hebt. Bewaar steeds je kalmte. 

Photo by Patty Ghillebert from FreeImages, Drakensberg