Het land

Zuid-Afrika

Officiële landstaal: Afrikaans, Engels, Ndebele, Noord-Sotho, Swazi, Tsonga, Tswana, Venda, Xhosa, Zoeloe, Zuid-Sotho
Hoofdstad: Pretoria (bestuurlijke macht), Kaapstad (wetgevende macht), Bloemfontein (rechterlijke macht)
Regeringsvorm: Republiek
Religie: 75,5% Christendom
Oppervlakte: 1.221.037 km²
Inwoners: 54.300.704 (2016)
Volkslied: Nkosi Sikelel iAfrica & Die Stem van Suid-Afrika
Munteenheid: Zuid-Afrikaanse Rand
Nationale feestdag: 27 april

Algemeen

Zuid-Afrika ligt in het uiterste zuiden van het continent Afrika. Het heeft, inclusief de Prins Edward-eilanden, een oppervlakte van 1.219.912 km. Het land grenst, met de klok mee aan Namibië, Botswana, Zimbabwe, Mozambique en Swaziland; Lesotho is een enclave binnen Zuid-Afrika. Voorts heeft Zuid-Afrika een uitgestrekte kustlijn van ongeveer 2800 km aan de Indische en Atlantische Oceaan.

Het landschap wordt gekenmerkt door hoogvlaktes in het binnenland, langs de rand ruige heuvels en een smalle kustvlakte. In het oosten liggen de Drakensbergen, met toppen als de Njesuthi (3408 m) en Mafadi (3450 m), het hoogste punt van het land.

Het klimaat in Zuid-Afrika is grotendeels halfwoestijn, subtropisch langs de kust. Overdag zonnig, 's nachts koel. Januari is de warmste maand en juli de koudste.
Het klimaat wordt bepaald door hoogteligging, afstand tot de zee, de heersende winden (de luchtstromingen), de richting van de bergreeksen en de zeestromen.
Over het algemeen heeft het land een warm gematigd klimaat met weinig neerslag en veel zon. Doordat Zuid-Afrika op een hoog plateau van 1000 tot 2000 meter boven de zeespiegel ligt, kent het veel verschillen tussen de gemiddelde temperaturen in zuid en noord.

Zuid-Afrika kent een groot aantal natuurlijke rijkdommen: goud, chroom, antimoon, steenkool, ijzererts, mangaan, nikkel, fosfaten, tin, uranium, diamanten, platina, koper, vanadium, zout en aardgas. 

Zuid-Afrika heeft sinds de zeventiende eeuw een rijke koloniale geschiedenis. In 1652 kwamen de Nederlanders die op de Kaap een verversingspost voor de Vereenigde Oostindische Compagnie stichtten. Na anderhalve eeuw van Nederlandse kolonisatie werd de Kaapkolonie overgenomen door het Verenigd Koninkrijk. Hierop migreerden een groot aantal Nederlandstalige kolonisten, bekend als Boeren, met de Grote Trek naar het binnenland en stichtten verschillende Boerenstaten, waarvan uiteindelijk de Zuid-Afrikaansche Republiek en de Oranje Vrijstaat het belangrijkst waren. Deze republieken werden in 1902 door de Britten veroverd in de Tweede Boerenoorlog en samen met de Kaapkolonie en Natal in 1910 tot Zuid-Afrika verenigd.

In de 20e eeuw werd Zuid-Afrika overschaduwd door de apartheid, een systeem van rassensegregatie waarmee de niet-blanke bevolking benadeeld werd. In 1990 werd de apartheid afgeschaft en in 1994 werd Nelson Mandela tot de eerste zwarte president van Zuid-Afrika verkozen.

Johannesburg is de grootste Zuid-Afrikaanse stad en ligt in de rijkste provincie van het land, Gauteng. Bijgevolg denken de meeste mensen dat Johannesburg de hoofdstad is, maar niets is minder waar. De prachtige moderne architectuur van het stadscentrum met zijn chique boetieks en mooie parken staat in fel contrast tot de sloppenwijken die nog steeds de stad omringen, ondanks alle inspanningen die geleverd worden om de armoede te bestrijden. Voor reizigers is Johannesburg een belangrijke tussenstop op weg naar de echte toeristische trekpleisters van het land. Het Apartheid Museum in Johannesburg is wellicht het meest aangrijpende en interessante museum van het land.

Pretoria ligt vlakbij Johannesburg, maar wat een verschil. De stad werd in de 19de eeuw gesticht door afstammelingen van de Nederlandse kolonisten en gold een tijdlang als hoofdstad van Transvaal. Vandaag is het één van de Zuid-Afrikaanse hoofdsteden. De stad heeft een open, kosmopolitische sfeer die je ongelooflijk kan charmeren, maar ook zij kan niet verbergen dat ze in de schaduw van grote broer Johannesburg staat. Vanuit Pretoria kan je vlot naar het Kruger Park, het meest bekende en belangrijkste safaripark van het land: olifanten, neushoorns, leeuwen, buffels en luipaarden… je kunt ze er allemaal tegenkomen.

Photo by stella bogdanic from FreeImages, Namib woestijn

Wanneer we Zuid-Afrika zouden beschrijven vanuit een eerder toeristisch oogpunt, lijkt het een land dat alles heeft: verzorgde steden waar je naar hartelust kan shoppen, prachtige natuur voor safari of trekking, aangename en gastvrije mensen, ongelooflijk lekker eten en altijd lekker weer. Maar de realiteit van armoede, verscheidenheid, de townships, HIV en AIDS leert ons dat er nog veel nood is en dus nog veel werk aan de winkel op humanitair vlak. Volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties leeft in Zuid-Afrika 26% van de bevolking van minder dan 1,25 Amerikaanse dollar per dag. De CIA World Factbook schatte dat in 2000 50% van de bevolking onder de armoedegrens leefde.

Soweto Township

Bevolking en Geloof

Zuid-Afrika telt meer dan 51 miljoen inwoners en maar liefst 11 officiële talen. De levensverwachting ligt iets boven de 54 jaar. Zuid-Afrika heeft het brandmerk van de apartheid van zich afgeschud en presenteert zich momenteel aan de wereld als een moderne, multiculturele samenleving met 3 hoofdsteden en een volkslied in 4 talen. De mix van San, Bantu, Portugees, Zulu, Hindi, Nederlands, Frans, Pedi, Engels, Xhossa, Ndebele en doe zo maar voort, creëert op de uiterste punt van Afrika een echte ‘Rainbow Nation’.

Zuid-Afrika is dus een multi-etnisch en multicultureel land. Het heeft de grootste van oorsprong Europese en Indiase bevolking van Afrika. Bij de volkstelling van 2011 was 79% van de bevolking zwart, 9% blank, 9% kleurling en 3% was Indisch of Aziatisch.
De zwarte bevolking vormt niet een eenheid, maar is onder te verdelen in negen etnische groepen. De Zoeloes vormen met 10 tot 12 miljoen mensen de grootste bevolkingsgroep, de Xhosa en Swazi volgen met respectievelijk 8 en 1 miljoen. Etnische minderheden zijn de Noord- en Zuid-Sotho, Venda, Tswana, Sjangaan-Tsonga, Noord- en Zuid-Ndebele. Deze negen bevolkingsgroepen behoren tot de Bantoevolken. Ze worden gerekend tot de inheemse bewoners van Zuid-Afrika, maar stammen niet af van de oorspronkelijke bewoners van het land: de Khoina.

Ook de blanke bevolking bestaat uit verschillende groepen, waarvan de Afrikaners (afstammelingen van de Nederlandse, Franse en Duitse kolonisten) de grootste vormen: zo’n 57% van de 5,2 miljoen blanke bewoners. Ongeveer 38% van de blanke bevolking bestaan uit afstammelingen van de Britse kolonisten. Overige blanke bewoners zijn immigranten die vanaf de negentiende eeuw vanuit Europa naar Zuid-Afrika emigreerden.
Tenslotte duidt de term ‘kleurling’ op bewoners met een gemengde (Afrikaanse en Europese) afkomst en bestaan de Aziatische Zuid-Afrikanen voornamelijk uit Indiërs en Chinezen. Ook de oorspronkelijke bevolking zoals de Khoikhoi en de San en de ermee verwante Griekwa worden als kleurlingen omschreven.

Zuid-Afrika kent een levendige religieuze beleving. Zelfs in de kleinste dorpen werden er door de verschillende geloofsovertuigingen meerdere kerken gebouwd. Volgens de laatste Zuid-Afrikaanse volkstelling van 2001 was 80% van de bevolking christen. Binnen het christendom onderscheiden we er de Zion Christian Church, de Pinkstergemeente, de Rooms-Katholieke kerk, de Methodistenkerk, de Nederduitse Gereformeerde Kerk, de Anglicaanse Kerk van Zuidelijk Afrika en nog enkele andere christelijke kerken. De meeste blanke Afrikaners behoren van oudsher tot de calvinistisch-protestantse Nederduitse Gereformeerde Kerk. De laatste jaren stappen zij echter steeds meer over op de Afrikaanse Protestantse Kerk (APK).
1,5% van de bevolking hing de islam aan en 1,3% het hindoeïsme. 15,1% van de Zuid-Afrikanen was niet-gelovig, 2,3% had een ander geloof en 1,4% was het niet duidelijk. Veel mensen combineren het christendom met een natuurgodsdienst.

Eten & drinken

De keuken van Zuid-Afrika wordt gekenmerkt door het grote aantal invloeden van Afrikaanse, Europese en Aziatische culturen. Enerzijds gaat de Zuid-Afrikaanse keuken terug op de kookkunsten van de inheemse volkeren van Zuid-Afrika zoals de Khoisan, de Xhosa, Zoeloes en de Sotho. Anderzijds hebben de verschillende keukens van de kolonisten en immigranten, maar ook van de slaven en bedienden, een grote invloed gehad op de Zuid-Afrikaanse keuken.

De Zuid-Afrikanen staan bekend om hun voorliefde voor de barbecue ('braai' in het Afrikaans). Vlees neemt een prominente positie in in de Zuid-Afrikaanse keuken.
Typisch Zuid-Afrikaanse gerechten en voedingsmiddelen zijn biltong, melktert, bobotie, rooibosthee en verschillende soorten stoofpotjes ('potjies' in het Afrikaans).
Zuid-Afrika is ook een belangrijk wijnproducerend land. De wijnbouw kent er sinds het einde van de apartheid een zeer grote bloei. 

   
Zuid-Afrikaanse "braai"